Z mojego doświadczenia wynika, że jeśli klient zdecydował się już na leasing, to najczęściej skupia się na porównaniu ofert w oparciu o tzw. „koszt leasingu”, rozumiany, jako wartość procentowa wyrażająca stosunek sumy opłat leasingowych do ceny przedmiotu leasingu. Na „negocjację” tego elementu klienci przeznaczają też większość czasu i energii, pomijając w efekcie resztę warunków umowy leasingowej i traktując je, jako dane z dobrodziejstwem inwentarza.
W najlepszym wypadku pytają ewentualnie o szczególnie niekorzystne zapisy w umowie, którą właśnie za chwilę zamierzają podpisać. Myślę, że to poważny błąd. Na to, ile faktycznie będzie kosztował nas leasing ma wpływ wiele czynników, a w szczególności:
Jeszcze przed wyborem ostatecznej oferty warto porównać warunki, na jakich zawarta może zostać umowa leasingowa i odpowiedzieć sobie na pytanie, czy są one akceptowalne z naszego punktu widzenia oraz która z ofert, w największym stopniu spełnia nasze oczekiwania. Tzw. „Koszt” czy też „procent” leasingu można porównać do wierzchołka góry lodowej symbolizującej całość warunków umowy leasingu. Ukryta pod powierzchnią wody, największa i niewidoczna część góry lodowej, to pozostałe warunki leasingu.
Niewidoczne na pierwszy rzut oka uwarunkowania mogą w decydującym stopniu wpłynąć na naszą ocenę leasingu w trakcie realizacji umowy. Umowę leasingu wiąże nas na kilka lat i raz zawartą będziemy musieli realizować, bez względu na to, jak kosztowne lub niewygodne dla nas okażą się w praktyce jej zapisy. Dlatego warto pomyśleć o nich zawczasu. Przyjrzyjmy się zatem podstawowym elementom umowy leasingowej.
Sama umowa leasingu jest zazwyczaj bardzo prosta i krótka. Są w niej ustalone jedynie podstawowe dane, takie jak data zawarcia umowy, dane identyfikacyjne stron umowy, określenie przedmiotu leasingu oraz dane jego dostawcy i podstawowych parametrów transakcji, takich jak okres umowy i liczbę rat, wysokość opłaty wstępnej, kwotę, za którą klient uprawniony albo zobowiązany będzie do wykupu przedmiotu po zakończeniu okresu leasingu, harmonogram płatności itp. Umowa może zawierać też inne, dodatkowe zapisy, ale zasadniczo odsyła nas w większości ważnych kwestii do osobnego dokumentu - Ogólnych Warunków Umowy Leasingu (w skrócie OWUL), który stanowi załącznik do umowy. OWUL liczy najczęściej, co najmniej kilka stron wypełnionych drobnym drukiem i ustala wszystkie pozostałe warunki na jakich ma być realizowana umowa, a które nie zostały zapisane w samej umowie leasingu OWUL określa m.in.:
Często OWUL odwołuje się do tzw. Tabeli Opłat i Prowizji (w skrócie TOiP) jako źródła informacji nt. dodatkowych opłat za czynności związane z obsługą umowy leasingu przez leasingodawcę Aby właściwie ocenić propozycję umowy należy bacznie przyjrzeć się zawartym w powyższych dokumentach szczegółowym zapisom. Jakie zatem czyhają na nas pułapki i jak się ich ustrzec?
Z uwagi na charakter artykułu skupimy się jedynie na najbardziej istotnych z punktu widzenia leasingobiorcy kwestiach.
Firmy leasingowe często stosują promocje oferując atrakcyjną, odbiegającą od standardowej kalkulację leasingu pod warunkiem skorzystania z oferowanych dodatkowo produktów. Dobrze jest się zastanowić czy oferowane produkty będą dla nas przydatne i czy łączna cena leasingu wraz z tymi produktami będzie w związku z tym nadal korzystna. Nawet jeśli potrzebujemy danego produktu to może się okazać, że jego cena rynkowa jest taka, że nie opłaca się skorzystać z promocji.
Jako bazowa stopa procentowa przyjmowany jest zwykle jeden z rynkowych indeksów kosztu pieniądza na rynku międzybankowym (np. WIBOR, EURIBOR, LIBOR) powiększona o marżę leasingodawcy. Jeśli kalkulacja wykonana jest na zmiennej bazowej stopie procentowej w oparciu to wysokość rat leasingowych może zmienić się w przypadku zmian indeksu bazowego (np. WIBOR, EURIBOR, LIBOR). W przypadku kalkulacji opartej na stałej bazowej stopie procentowej wysokość raty nie będzie się zmieniać w trakcie trwania umowy. Rata jednak będzie nieco wyższa niż w przypadku umowy opartej o zmienną bazową stopę oprocentowania, z uwagi na dodatkowy koszt zabezpieczenia takiej transakcji przez firmę leasingową. Tę nadwyżkę w wysokości różnicy pomiędzy ratą stałą, a ratą zmienną należy traktować jako swoistą składkę za ubezpieczenie gwarantujące niezmienność raty w okresie leasingu. Każdy musi odpowiedzieć sobie sam na pytanie, czy warto się na takich warunkach zabezpieczyć.
W przypadku raty leasingu skalkulowanej w oparciu o zmienną stopę procentową zapisy umowy mogą w bardziej lub mniej precyzyjny sposób określać sposób wyliczenia nowej wysokości raty w przypadku zmiany stopy bazowej. W najgorszym dla leasingobiorcy wariancie, umowa będzie zawierać ogólnikowy zapis, że rata może (co nie znaczy, że musi) ulegać zmianie w przypadku zmiany stopy bazowej, nie określając ani algorytmu wyliczenia nowej wysokości raty, ani dokładnej procedury dokonywania takich zmian. W takiej sytuacji decyzje w tej sprawie będzie mógł podejmować arbitralnie leasingodawca. Zatem można wyobrazić sobie sytuację, kiedy to leasingodawca dokonuje przeszacowania wysokości rat w górę w przypadku wzrostu stopy bazowej, natomiast powstrzymuje się ze zmiana wysokości rat w przypadku spadku wysokości stopy bazowej pozostawiając ją na dotychczasowym poziomie. W wariancie optymalnym umowa powinna podawać precyzyjny algorytm wyliczenia nowej wysokości raty, określając też dokładnie przy spełnieniu jakich warunków będzie on dokonywany i nie pozostawiając miejsca na arbitralne decyzje leasingodawcy.
Leasingodawca zabezpieczając się przed niewłaściwym wykonaniem umowy przez leasingobiorcę wprowadza sankcje za niewłaściwe wywiązanie się z warunków umowy. Najczęściej stosowaną sankcją są kary umowne. W krańcowym przypadku, umowy leasingu przewidują dodatkowo możliwość jednostronnego rozwiązania umowy z inicjatywy leasingodawcy w razie naruszenia jej istotnych warunków przez leasingobiorcę. Warto zidentyfikować też przypadki, w których leasingodawca będzie uprawniony do wypowiedzenia umowy. Najczęściej będą to sytuacje, kiedy leasingobiorca:
Ważne jest, aby sankcja w postaci rozwiązania umowy miała zastosowanie dopiero po uprzednim zawiadomieniu leasingobiorcy w formie pisemnej o zaistniałym przypadku naruszenia umowy i wyznaczeniu mu dodatkowego terminu na usunięcie takiego naruszenia i nie mogła zostać zastosowana „bez ostrzeżenia”.
Wielu leasingobiorców nie zdaje sobie sprawy, w jaki sposób rozliczana jest umowa leasingu w przypadku jej przedterminowego zakończenia. Dotyczy to przypadków, kiedy następuje:
Standardem stosowanym przez firmy leasingowe jest jednorazowa spłata wszystkich niezapłaconych rat leasingowych i kwoty wykupu, pomniejszonych o część odsetek odpowiadających odsetkom liczonym wg indeksu bazowego (dokładniej rzecz biorąc zdyskontowanych stopą indeksu bazowego np. WIBOR, a bez uwzględnienia marży leasingodawcy ponad tę stopę. Im wyższa zastosowana zostanie stopa dyskonta, tym mniejsza kwota spłaty). Innymi słowy firma leasingowa oczekuje spłaty całego pozostałego kapitału plus swojej marży ponad koszt pieniądza liczony wg indeksu bazowego (najczęściej WIBOR), pomimo skrócenia umowy.
Tak jak to już wcześniej stwierdziliśmy, kary umowne mają stanowić zabezpieczenie Leasingodawcy przed niewłaściwym wykonaniem umowy przez leasingobiorcę motywując go do wywiązania się z warunków umowy. Karu umowne mogą przyjmować formę albo opłat w ustalonej wysokości, albo procentowo w relacji do wartości (np. kapitału do spłaty, przedmiotu) albo też inną np. zwyżki oprocentowania, co będzie skutkować wzrostem wysokości raty leasingu. Warto zwrócić uwagę, czy określona w ostatni sposób (zwyżka oprocentowania) kara ma zastosowanie w sposób trwały czy też okresowy do momentu usunięcia naruszenia umowy leasingu. Jeśli skutek kary umownej w postaci zwyżki oprocentowania nie ustępuje z chwilą usunięcia naruszenia, stwarza to ryzyko istotnego wzrostu wysokości raty na skutek kilkukrotnego nie wywiązania się z obowiązków, których niewykonanie sankcjonowanie jest w ten sposób.
Większość firm leasingowych odwołuje się do TOiP jako osobnego dokumentu, który nie stanowi integralnej części umowy. Konsekwencją takiej konstrukcji jest możliwość zmiany zarówno katalogu opłat jak i wysokości poszczególnych opłat, już po zawarciu umowy , bez konieczności jej aneksowania i uzyskania zgody leasingobiorcy, co niesie dla niego ryzyko niemożliwego do wcześniejszego przewidzenia wzrostu opłat w trakcie trwania umowy. Część firm wprowadza podział tabeli opłat na 2 części: stanowiącą integralna część umowy i niezmienną zapisaną w OWUL. Jeszcze inną możliwość stwarza część firm zastępując TOiP ryczałtową roczną opłatą administracyjną zamiast opłat z TOiP. Daje to leasingobiorcom większą przewidywalność kosztów, jakie będą musieli ponieść w związku z wykonaniem umowy leasingu.
Umowa leasingu wymaga obsługi ze strony leasingodawcy. Nic dziwnego, że za czynności z tym związane firmy leasingowe obciążają dodatkowo swoich klientów. Katalog opłat oraz ich wysokość może być zróżnicowana. Dotyczą one najczęściej takich kategorii, jak:
Opłaty te mogą być określone kwotowo lub procentowo od wartości kapitału. W przypadku najpopularniejszych przedmiotów leasingu jakimi są samochody, istotne będą opłaty za czynności rejestracyjne oraz za obsługę ubezpieczeń. Warto porównać, ile wyniesie koszt rejestracji auta w firmach leasingowych, których oferty otrzymaliśmy. Może on wynieść od 0zł do ponad 500zł. Firmy leasingowe preferują wykupienie ubezpieczenia w ramach oferowanego przez nie pakietu. Najczęściej, w przypadku rezygnacji z takiego pakietu i samodzielnego ubezpieczenia przedmiotu leasingu oznacza to dla leasingobiorcy dodatkowy koszt rzędu 100-300zł rocznie, choć też firmy które nie pobierają z tego tytułu dodatkowych opłat. W przypadku samochodów możemy się też spotkać z opatami za udzielenie informacji o użytkowniku odpowiednim organom, w związku z wykroczeniami w ruchu drogowym (np. fotoradar, nieprawidłowe parkowanie). Są to opłaty rzędu 50-150zł za jedno zdarzenie. W przypadku zmiany warunków umowy (np. wydłużenie, skrócenie okresu leasingu, zróżnicowanie wysokości lub zmiana terminu płatności rat leasingowych, itp.) pobierana jest zazwyczaj dodatkowa opłata rzędu 300-500zł. Jednak niektóre firmy dopuszczają takie zmiany w limitowanej liczbie bez dodatkowych opłat.
Standardowo oferta leasingu jest przygotowana na okres kilku pełnych lat kalendarzowych, zaś liczba opłat odpowiada liczbie miesięcy (np. przy leasingu na 3 lata jest to 36 płatności tzn. opłata wstępna + 35 rat miesięcznych). Zdarza się jednak, że klient oczekujący leasingu na np. 3 lata otrzymuje ofertę obejmującą opłatę wstępną + 36 rat miesięcznych. Dzięki temu rata może być niższa niż w kalkulacji na 35 rat. Jednocześnie może to skutkować tym, że okres leasingu upłynie miesiąc po zakończeniu polisy ubezpieczeniowej, w związku z czym przedmiot będzie musiał zostać ubezpieczony na kolejny rok, bez względu na to czy mieliśmy zamiar ubezpieczać go dalej w takim zakresie i na takich warunkach, jakich wymagał leasingodawca.
Analiza warunków leasingu nie ogranicza się do porównania kosztów finansowania, a jej przeprowadzenie może być ona czasochłonne i złożone. Jest to jednak etap konieczny, aby właściwie ocenić istniejące ryzyka i oszacować koszty realizacji umowy. Nie polecamy podpisywania umów, bez uprzedniego zapoznania się z ich szczegółowymi warunkami. Może to skutkować błędnymi i kosztownymi w skutkach decyzjami oraz niezadowoleniem z zawartej umowy.
Jednocześnie mamy świadomość, że przebrnięcie przez lekturę wielostronicowych, pisanych specjalistycznym językiem zapisów OWUL może być dla wielu leasingobiorców trudne, tym bardziej jeśli mieliby porównać warunki obowiązujące w kilku różnych firmach.
Dlatego też, o ile nie dysponujemy wystarczającą wiedzą lub brakuje nam czasu, to rekomendujemy skorzystanie z pomocy kompetentnych doradców.